Các công cụ khắc phục sự cố miễn phí cho Windows

7 công cụ hữu ích và miễn
phí được giới
thiệu trong bài này sẽ giúp các bạn có thể chuẩn đoán và chữa trị một
cách hiệu quả hàng loạt các bệnh cho máy tính Windows của mình.

Không máy tính nào có thể chạy hoàn hảo mãi mãi.
Cùng với thời gian, hệ thống của bạn sẽ bắt đầu xuất hiện những dấu
hiệu gì đó. Để khắc phục những vấn đề này, bạn cần phải có trong tay
rất nhiều công cụ khắc phục sự cố. Đây là số công cụ khắc phục sự cố
miễn phí hàng đầu cho hệ điều hành Windows.

Process Explorer của
Sysinternals




“Task Manager trên cơ thể sống” – đó là cách một số
người miêu tả Process
Explorer
khi Mark Russinovich lần đầu tiên phát hành nó cách đây nhiều năm. Công
cụ này có thể thay thế cho Task Manager hoặc chạy bên cạnh nó, tuy
nhiên dù có sử dụng theo cách nào chăng nữa thì nó vẫn là một thứ cần
phải có đối với những người dùng có nhiều kinh nghiệm. Bạn có thể sử
dụng Process Explorer mà không cần phải cài đặt.


Khi khởi chạy Process Explorer, bạn sẽ thấy một
khung nhìn hình cây hiển thị các quá trình; có thể kích vào phần header
của cột để thay đổi cách phân loại theo ý mình.Phần
trên của cửa sổ có bốn biểu đồ: hiệu suất CPU, lược sử chữa trị, lược
sử các byte vào/ra và lược sử bộ nhớ vật lý. Kích vào bất cứ một biểu
đồ nào, bạn sẽ thấy xuất hiện một cửa sổ khá giống với tab Performance
trong Task Manager – tuy nhiên có mức chi tiết và nhiều thông tin hơn
về những chương trình gì đang làm việc mà Task Manager không có.



Kích đúp vào tên của một quá trình (process), bạn sẽ
thấy xuất hiện một cửa sổ với rất nhiều thông tin khác: các thread đang
chạy của quá trình (và ngăn xếp cho mỗi thread), thứ có thể bị đóng
băng hay bị hủy; các điều khoản; truy cập mạng; chương trình được khởi
chạy; thậm chí cả các chuỗi văn bản trong image chương trình trên đĩa
hoặc copy trong bộ nhớ của nó. Các quá trình hoặc toàn bộ các cây trong
chúng đều có thể bị hủy, đóng băng, tiếp tục lại hoặc có thể thay đổi
các cửa sổ hoặc thứ tự ưu tiên của chúng – cách thức này hết sức hữu
dụng nếu một cửa sổ quá trình bị biến mất sau một vấn đề gì đó và bạn
cần đẩy nó lên trước. Bạn cũng có thể bật hoặc tắt panel thấp hơn có
chứa các thông tin chi tiết về một quá trình, tìm quá trình cho một cửa
sổ nào đó bằng cách trỏ tới nó hoặc tìm kiếm bằng tên cho bất cứ quá
trình hay file nào có đuôi DLL đang được chạy.

System Information for
Windows




Có thể bạn sẽ bất ngờ về việc một công cụ miễn phí
được đóng gói như tiện ích này. System Information for Windows,
được viết tắt là SIW, có thể sử dụng để thay thế cho rất nhiều chương
trình. Bạn có thể sử dụng nó để kết xuất một số hệ thống hoặc dữ liệu
ứng dụng hay thứ gì đó. SIW có thể liệt kê các khóa đăng ký ứng dụng,
điều tra thông tin phần cứng được cài đặt, hiển thị nhiệt độ thiết bị,
phân hạng mục các mã multimedia đã được cài đặt – và danh sách này còn
chưa dừng ở đây.

SIW được tổ chức thành bốn hạng mục cơ bản. Ba trong
số chúng được bạn có thể thấy thông qua khung nhìn hình cây phía bên
trái cửa sổ chương trình: Software, Hardware và Network. Kích vào bất
kỳ một mục nào đó trong các mục này, bạn sẽ thấy phía bên phải cửa sổ
xuất hiện các dữ liệu tương ứng. Quá trình truy tìm có thể bắt bạn phải
đợi, đặc biệt là những vấn đề giống như danh sách thiết bị, vì vậy
không nên bất ngờ trước việc bạn phải chờ đợi lâu trước khi SIW “lôi”
được những thông tin cần thiết về cho bạn.

Hạng mục thứ tư là một loạt các công cụ hỗn tạp
trong menu Tools sổ xuống của chương trình. Đây là những thứ mà tác giả
làm ra công cụ này không xếp chúng vào đâu được trong ba hạng mục trên
nhưng vẫn muốn gộp chúng vào ứng dụng của mình. Ở đây có rất nhiều thứ
thú vị như Eureka, một cách để lộ diện trực quan các trường mật khẩu
trong hầu hết các chương trình; công cụ để gửi gói wake-on-LAN đến địa
chỉ MAC; hay công cụ kết xuất BIOS; Base64/UUencoder-decoder, test
CPU,… SIW thậm chí còn có thể chạy trong môi trường khôi phục của
Windows.

Lưu ý: SIW hầu như là chỉ đọc. Tuy nó có thể liệt kê
và kết xuất rất nhiều thông tin hệ thống, nhưng lại không cho phép bạn
thay đổi các thiết lập đó. Cho ví dụ, nếu muốn vô hiệu hóa hoặc kích
hoạt ActiveX control được liệt kê thông qua SIW, bạn cần thực hiện qua
tiện ích của một hãng khác như ActiveXHelper của
Nirsoft chẳng hạn.

BlueScreenView



Trong Windows, việc xử lý với “màn hình xanh chết
chóc” (hay vẫn được viết tắt là BSOD) là cả một vấn đề. Ngoài vấn đề
khó hiểu và khó giải mã – đặc biệt do một số BSOD có thể có nhiều
nguyên nhân – chúng còn gây ra nhiều phiền nhiễu. Cứ cho là, BSOD ít
xuất hiện vào thời điểm hiện nay, tuy nhiên khi gặp phải, bạn có rất ít
sự lựa chọn để khắc phục. Sau khi xử lý với một loạt những hành động để
khắc phục sự cố BSOD, chúng tôi đã phát hiện được một số công cụ có thể
phân tích BSOD và tìm ra nguyên nhân của hiện tượng này: BlueScreenView.

Khi một BSOD xuất hiện, các kết quả sẽ được lưu vào
một file kết xuất dành cho việc kiểm tra sau. BlueScreenView có thể
quét toàn bộ các file này trong hệ thống và tạo một báo cáo về chúng,
bạn có thể đọc báo cáo này bên ngay trong BlueScreenView hoặc lưu vào
dưới dạng HTML để phân tích. Mỗi dòng trong báo cáo đều biểu thị mã đổ
vỡ của BSOD, thời gian và ngày xuất hiện, các tham số hợp quy cách với
vụ đổ vỡ (rất hữu dụng cho việc gỡ rối), thêm vào đó là một số thông
tin chi tiết. Các kết quả đều có thể tìm kiếm, vì vậy bạn có thể tìm ra
một mã đổ vỡ, driver, dll cụ thể mà bạn nghĩ có thể xuất hiện.

Một vấn đề khá thú vị khác mà BlueScreenView có thể
thực hiện là liệt kê tất cả driver thiết bị đang hoạt động tại thời
điểm đổ vỡ xảy ra. Nếu một driver nào đó bị liệt vào danh mục nguyên
nhân gây ra đổ vỡ, khi đó nó sẽ được cắm cờ và được hiển thị màu đỏ.
Bạn cũng có thể lọc ra tất cả các driver khác được load tại một thời
điểm nào đó nếu muốn tập trung vào thủ phạm. Bên cạnh đó cũng có thể
load các file kết xuất đã được copy vào từ đâu đó bằng cách trỏ đến một
thư mục hoặc thậm chí từ các máy tính khác có thể truy cập từ mạng nội
bộ (bạn cần phải có đặc quyền để thực hiện điều này).
Tuy nhiên BlueScreenView có một nhược điểm nhỏ có
liên quan đến chức năng báo cáo. Nếu muốn in ra cả thông báo đổ vỡ và
ngăn xếp driver tham dự của nó, bạn phải xử lý chúng như các báo cáo
riêng biệt. Điều đó nói nên rằng, thông báo đổ vỡ sẽ liệt kê driver
đang được cung cấp; nếu không còn gì nữa, bạn có thể sử dụng báo cáo
BSOD cơ bản để tìm ra tất cả các thông tin quan trọng khác.

Autoruns của Sysinternals


Một trong những điều khó chịu trong quá trình sử
dụng Windows có thể nói là một số phần mềm thường yêu cầu được đưa vào
hệ thống để khởi chạy lúc startup dù bạn có thực sự cần thiết nó hay
không. Drivers của Scanner và printer cũng là một trong những phần mềm
kiểu như vậy. Chúng thường đòi hỏi cài đặt một cụm các tiện ích cư trú
trong khay hệ thống.

Autoruns
– một sản phẩm của Mark Russinovich, tiện ích này không chỉ “nhổ” tận
rễ những “nỗi bực mình” này mà nó còn cung cấp cho bạn nhiều thứ thú vị
khác. Autoruns có thể thăm dò hệ thống của bạn và kết xuất ra các danh
sách chương trình và các thành phần hệ thống khởi chạy tự động – từ các
ứng dụng trong thư mục Startup đến các nhiệm vụ được lập lịch biểu, từ
các dịch vụ đến driver thiết bị, từ các gadget nằm trong Sidebar đến
các mã chương trình. Mặc định, chương trình sẽ kết xuất dữ liệu phù hợp
với ngữ cảnh người dùng, tuy nhiên menu User của chương trình cho phép
bạn có thể chuyển đổi các ngữ cảnh. (Bạn cần chạy chương trình với
quyền quản trị viên).

Autoruns có thể sắp xếp các khung nhìn của nó vào hệ
thống theo các tab (Logon, Services, Explorer, Internet Explorer,
Drivers), điều này làm cho nó dễ dàng sổ xuống các mục mà bạn cần quan
tâm. Bạn có thể vô hiệu hóa bất kỳ ứng dụng hoặc dịch vụ nào mà không
cần xóa thực sự nó, đơn giản chỉ cần bằng cách hủy chọn hộp kiểm hoặc
có thể gỡ bỏ hoàn toàn với một lựa chọn từ menu chuột phải. Menu tương
tự đó cũng có các tùy chọn cho việc nhảy sang các entry của các dịch vụ
trong Registry, thẩm định chữ ký mã và tra cứu trên Google.

Chọn Options | Hide Microsoft và Windows
Entries, khi chạy Autoruns hoặc kích Refresh,
bạn sẽ chỉ thấy các ứng dụng của các hãng thứ ba – cách thức này giúp
bạn tập trung vào các chương trình được bổ sung thêm vào Windows sau
khi cài đặt, từ đây bạn có thể tìm ra vấn đề của mình. Nếu Process
Explorer hiện đang chạy, bạn có thể kích phải vào một mục nào đó và làm
xuất hiện trang Properties trong Process Explorer, giả định mục đã nói
đang chạy.

Autoruns cũng có một phiên bản dòng lệnh, phiên bản
này có thể được sử dụng với các kịch bản hoặc kỹ thuật tự động khác.

WinDirStat




Chắc chắn sẽ có lúc bạn tự hỏi không biết tất cả
không gian đĩa của mình biến đi đâu? Câu trả lời có thể được tìm thấy
bằng thông qua tiện ích WinDirStat.
WinDirStat sẽ tạo ra cho bạn một báo cáo đồ họa dễ hiểu về hiệu suất sử
dụng đĩa, cho phép bạn thấy được một cách dễ dàng các file nào hoặc các
thư mục nào bị để ẩn bên trong cây thư mục nhưng lại có dung lượng rất
lớn.

Khởi chạy chương trình, bạn sẽ nhận được yêu cầu
chọn một hoặc nhiều ổ đĩa hoặc thư mục trong hệ thống, những mục mà bạn
chọn sẽ được đưa đi phân tích về hiệu suất sử dụng không gian. Phân
tích này có thể tiêu tốn một lượng thời gian nào đó tùy thuộc vào số
lượng file hoặc thư mục nằm trong ổ đĩa; bạn có thể để chương trình tự
chạy trong chế độ background để có thể thực hiện các công việc khác.

Khi việc phân tích được hoàn thành, các kết quả sẽ
xuất hiện trong dưới dạng bản đồ hình cây, các file tiêu tốn nhiều
không gian sẽ được biểu thị bằng các khối màu lớn. Cách thức hiển thị
này làm cho bạn có thể dễ dàng nhận biết được đâu là file chiếm nhiều
không gian ổ đĩa của mình nhất. Khi kích vào bất cứ khối màu nào, phần
trên trong cửa sổ chương trình sẽ hiển thị file tương ứng với thư mục
của nó thông qua một khung nhìn hình cây dễ quan sát. Bạn cũng có thể
sử dụng khung nhìn hình cây này để tìm ra hiệu suất không gian có liên
quan đến file hoặc thư mục cần xác định. Cuối cùng, các file được mã
màu theo kiểu để bạn có thể dễ dàng nhận biết khi nhìn thoáng qua để
biết được kiểu file nào chiếm dụng nhiều không gian nhất.

Chương trình cũng có thể giúp bạn thực hiện các hoạt
động cleanup. Bằng cách kích phải vào một file hoặc thư mục nào đó, bạn
có thể xóa chúng (chuyển vào Recycle Bin hoặc xóa một cách trực tiếp).
Bên cạnh đó ban cũng có thể mở một dòng lệnh hoặc cửa sổ Explorer trên
thư mục hoặc file.

Unlocker và
OpenedFilesView

Đây là một kịch bản mà có lẽ hầu hết chúng ta đều đã
gặp phải: không thể phát hiện một file nào đó vì nó đang trong sử dụng.
Windows Vista và Windows 7 có thể tỏ ra ưu việt hơn đôi chút trong việc
thông báo cho người dùng biết về chương trình nào đang sử dụng file đó,
tuy nhiên đôi khi lại làm bạn cảm thấy khó khăn trong việc chỉ ra cửa
sổ nào cần phải đóng.

Ở đây chúng tôi giới thiệu cho các bạn hai chương
trình có thể giúp bạn giải phóng nỗi bực mình này. Đầu tiên cần phải
nhắc đến đó là tiện ích Unlocker
của Cedrick Collomb, đây là một trong những tiện ích được nhiều người
biết đến và ưu thích. Tiện ích thứ hai tuy có kém được biết đến hơn
nhưng vẫn là một tiện ích rất có giá trị, đó là OpenedFilesView
(được cung cấp bởi Nir Sofer, tác giả của BlueScreenView). Cả hai đều
thực hiện một nhiệm vụ giống nhau: phát hiện quá trình khóa file và cho
phép bạn giải phóng nó bằng cách hủy quá trình can thiệp vào file. Mặc
dù vậy cách thức thực hiện của chúng lại rất khác nhau.



Unlocker chạy lặng lẽ trong chế độ background và
được thêm vào trong menu chuột phải trong Explorer. Nếu bạn muốn biết
vấn đề gì đang khóa một file nào đó, chỉ cần kích phải vào chọn
Unlocker. Từ đây bạn có giải phóng các quá trình đang khóa file của
bạn, tạo một copy của file, hoặc gỡ bỏ các khóa mà quá trình đang áp
đặt lên file.

OpenedFilesView lại cung cấp cho bạn một danh sách
cập nhật thường xuyên tất cả các file hiện bị khóa bởi các quá trình,
danh sách này có thể được phân loại và tìm kiếm. Chương trình cũng đưa
ra các kiểu hành động giống như Unlocker tuy nhiên OpenedFilesView lại
không hỗ trợ hành động xóa một file bị khóa hoặc tạo một copy.


Nhược điểm chính đối với cả hai Unlocker và
OpenedFilesView là kém trong hỗ trợ 64-bit. Unlocker không làm việc
trong tất cả các hệ điều hành Windows 64-bit. Còn OpenedFilesView tuy
có một phiên bản 64-bit nhưng yêu cầu bạn phải vô hiệu hóa một số thứ
và yêu cầu phải khởi động lại hệ thống.
st